Paragraaf 2 Duurzaamheid

Spoor warmte

Uit de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 volgt dat 54 procent van de totale energievraag van onze gemeente bestaat uit warmte. De industrie en het MKB zijn verantwoordelijk voor zestien procent van de vraag in de vorm van hoge-temperatuur-warmte. Woningbouw en dergelijke vullen de rest in met 38 procent lage-temperatuur-warmte. Er zijn goede duurzame technische alternatieven voor het huidige op aardgas gebaseerde warmtesysteem. Ook kan de vraag sterk worden verminderd door aanbrengen (extra) isolatie en het nemen van efficiëntiemaatregelen. De warmtevoorziening zal in de toekomst per wijk verschillen. Hier bereiden we ons nu op voor.

Hoe staan we ervoor?

In het voorjaar van 2019 is Warmtestad begonnen met de aanleg van het warmtenet in Paddepoel op basis van het in 2018 genomen besluit “Getrapte besluitvorming Warmtenet Noordwest”. In 2019 is het “Definitief investeringsvoorstel Warmtenet Noordwest goedgekeurd. Vervolgens is begonnen met de bouw van de duurzame warmteopwekking, met behulp van warmtepompen, en de uitkoppeling van de warmte bij de beide naastgelegen datacenters. In 2017 is Zernike al grotendeels voorzien van een warmtenet en krijgt vooral de Hanzehogeschool vanaf het najaar 2018 warmte uit dit systeem.

Op het warmte- en koudeopslagsysteem (wko) op het Europapark zijn in 2019 weer een aantal nieuwe gebouwen aangesloten, zoals het Sportcentrum, Kolenpark en Powerhouse. In 2020 wordt meer nieuwbouw op dit wko-systeem aangesloten en staat de investering van een derde bronnenpaar in de planning. Ook op de wko-systemen in het Ebbingekwartier en in de Grunobuurt zijn nieuwe gebouwen aangesloten. In het wko-systeem in het Ebbingekwartier is ook een nieuw bronnenpaar aangelegd.

Met ingang van 1 juli 2018 is de regelgeving voor een aardgasaansluiting voor nieuwbouw aangepast. Nieuwbouw krijgt nu in beginsel geen aardgasaansluiting meer. Alternatieven voor de warmtevoorziening zijn collectieve duurzame warmtesystemen (zoals wko) of all-electric woningen met een warmtepomp (lucht, water). Voor enkele nieuwbouw locaties heeft de raad interferentiegebieden warmte koude opslag (WKO) aangewezen. Het gaat hier bijvoorbeeld om het Suikerunie terrein en de Stadshavens. In deze interferentiegebieden bodemenergie zullen collectieve wko-systemen gebruikt worden voor de verwarming en de koeling van nieuw te bouwen huizen. Om ervoor te zorgen dat de ondergrond zo optimaal mogelijk wordt benut neemt de gemeente de regie in deze gebieden.

In 2019 zijn voor de wijken waar we al begonnen waren met de Wijkenergie Aanpak energie visies opgesteld. De visies en de aanpak in de wijken Reitdiep, Paddepoel en de Noorderplantsoenbuurt zijn ook de opmaat geweest om de Wijkenergie Aanpak te formaliseren voor de andere wijken. Dit is gedaan in het boekje ‘Stap voor stap naar aardgasvrije wijken en dorpen’. Hierin is de Wijkenergie Aanpak opgenomen die bestaat uit vier stappen; visie, plan, uitvoeringsplan en uiteindelijk de uitvoering. Deze stappen worden doorlopen met bewoners, corporaties en andere belanghebbenden. In Paddepoel / Selwerd wordt daarvoor in het kader van de Proeftuinen Aardgasvrij van minister Ollongren hard gewerkt aan een aanbod voor particuliere woningeigenaren. Naast Paddepoel / Selwerd kijken wij ook naar Vinkhuizen. In Vinkhuizen staat het aardgasnet (grijs gietijzer) op de nominatie om vervangen te worden.

Een Wijkenergie Aanpak begint met een mogelijk toekomstig alternatief voor aardgas in 2035; warmtenet, geheel elektrisch of hybride met groen gas. In 2019 hebben we dit voor elke wijk, dorp of buurt in de gemeente Groningen vastgelegd in het Openingsbod. Dit is een theoretisch model gebaseerd op de uitgangspunten uit onze Routekaart en met behulp van drie verschillende theoretische modellen: Het energietransitiemodel (ETM) van Quintel Intelligence, CEGOIA van CE Delft en het Afwegingskader Warmte van Greenvis. Het Openingsbod is onze variant van de Transitievisie Warmte zoals het rijk van alle gemeenten verlangd in 2021. Onderdeel daarvan is ook de volgorde van de aanpak. In ons openingsbod hebben we de SVP wijken (Selwerd, Vinkhuizen, Paddepoel) aangeduid als aardgasvrij voor 2030.   

Wat willen we bereiken in 2020?

In 2020 wordt de duurzame warmteopwekking opgeleverd, het netwerk verder uitgebreid naar Selwerd en nieuwe contracten gesloten voor de levering van warmte. De komende jaren wordt het warmtenet in Zernike, Paddepoel, Selwerd, Vinkhuizen en Kostverloren verder uitgebreid om ruim 10.000 woningequivalenten te bedienen. Gezien de noodzaak van warmtenetten in stedelijke omgevingen voor de energietransitie hebben wij hiermee een forse stap naar de toekomst gezet. Het warmtenet is voor Paddepoel en Selwerd een belangrijke stap in het aardgasloos maken van deze wijken. Het verdere proces willen we financieren door de in het najaar van 2018 toegekende gelden van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze bijdrage is echter niet voldoende om alle woningen (met name in particuliere eigendom) aan te pakken. Er wordt gezocht naar goede, eenvoudige financiering en een uit te leggen totaal aanpak die voor de bewoners meerwaarde moet hebben (betaalbaar en ontzorging). Naast Warmtestad heeft ook Buurtwarmte 050 een rol in het aardgasloos maken van Paddepoel. Waar Warmtestad zich concentreert op de hoogbouw is de doelgroep van Buurtwarmte 050 juist op bewoners, eigenaren met grondgebonden woningen. In 2020 wordt duidelijk of dit concept kan worden gerealiseerd.

In 2020 willen we proberen de plannen voor Paddepoel richting uitvoering te brengen. Of dat lukt is afhankelijk van ontwikkeling van techniek, financiering, regelgeving en andere onvoorziene omstandigheden. En het allerbelangrijkste, het is afhankelijk van de bereidwilligheid van de bewoners. In deze fase is het van groot belang om het draagvlak in de wijk van nu nog vooral de energiecommissies te vergroten tot zoveel mogelijk bewoners. Op dit moment is er geen verplichting om te stoppen met verwarmen met aardgas.
Voor de bewoners die niet in één van de wijken wonen waar we met een Wijkenergie Aanpak aan de slag gaan willen we ook in 2020 perspectief bieden. Daarvoor hebben we in 2019 de eerste stappen gezet door hier samen met actieve bewoners plannen voor te ontwikkelen. De plannen gaan over informatievoorziening en ondersteuning die ook rekening houdt met de beperkte middelen die beschikbaar zijn.
Naast de wijkenergieaanpak verkennen we ook de mogelijkheden van verschillende warmtebronnen. Zo gaan we door met de verkenning van de mogelijkheden om restwarmte uit de Eemshaven te gebruiken voor verwarming. Ook brengen we in beeld of energie uit oppervlaktewater (TEO), of energie uit afvalwater (TEA), op termijn een bijdrage kunnen leveren aan de warmtevoorziening. Inmiddels zijn rondom dit thema verschillende onderzoeken opgestart.

Wat gaan we hiervoor doen?

  •   Er wordt, met de gelden van Binnenlandse Zaken (uit proeftuin aardgasvrije wijken) en op basis van de Wijkenergie Plannen, verder gewerkt met het  aardgasvrij maken van Paddepoel en Selwerd. We werken daarvoor in Paddepoel ook samen met de buurtwarmtecoöperatie ‘050-buurtwarmte’, die een start maakt met een eerste straat gebonden warmtesysteem. Zie ook de paragraaf Gebiedsgericht werken - West;
  •   Eerste stappen richting uitvoering in Paddepoel;
  •   Opleveren van een plan van aanpak voor de wijken en dorpen waar we de komende jaren niet aan de slag zullen gaan maar waar bewoners wel met de energietransitie aan de slag willen;
  • Vervolg Groningen Woont Slim;
  •   De wijk- en dorpsinitiatieven in Ten Post, Glimmen en wijkvernieuwingswijken worden verder ondersteund;
  • De ontwikkeling van collectieve warmtesystemen in de ondergrond vraagt om een aanvullend; beleidsinstrumentarium. Dit instrumentarium moet in 2020 klaar zijn;
  • Er komt een vervolgonderzoek (verdere detaillering) naar de haalbaarheid voor restwarmte uit Eemshaven, Delfzijl;
  • We onderzoeken de aanleg van een zonnethermiesysteem op Zernike;
  • Onderzoek naar warmte uit oppervlaktewater (vijvers, waterlopen) en uit afvalwater rioolwaterzuiveringsinstallatie Garmerwolde;
  • We ondersteunen de ontwikkeling van aardgasvrij, circulair en energie-neutraal Suikerunieterrein en Stadshavens;
  • Warmtestad breidt capaciteit van collectieve WKO-systemen op Europapark, in de Grunobuurt en in het Ebbingekwartier uit in verband met aanstaande nieuwbouw;
  • Samen met de Hanze Hogeschool (Heat House) en marktpartijen wordt onderzoek uitgevoerd naar onder andere warmtebuffering;
  • We blijven in overleg met het Ministerie van Economische Zaken om de ontwikkelingen rondom geothermie in samenhang met de gaswinning uit te kristalliseren;
  • We zetten in op het sluiten van een maatschappelijk akkoord met partners. Met hen gaan we verdere afspraken maken over verduurzamen.